Parafia Ewangelicko - Augsburska w Turku
Z dziejów Parafii
W latach 20-tych XIX stulecia napływ tkaczy i osadników z Saksonii, Śląska i Prus Wschodnich, będących w znacznnej większości wyznania ewangelickiego, spowodował objęcie Turku i okolicy opieką księdza z pobliskiego Władysławowa.
Szybki rozwój lokalnej wspólnoty ewangelickiej spowodował, że w 1837 roku powstaje w Turku samodzielna organizacja parafialna.Projekt kościoła ewangelickiego w Turku, został wykonany w 1840 roku przez Henryka Marconiego, znakomitego architekta znanego z szeregu imponujących realizacji warszawskich i licznych budowli na prowincji.
Rozpoczęcie budowy nastąpiło niemal dziesięć lat później, dzięki staraniom pastora Wilhelma Augusta Posselta.
Budowę częściowo ukończono w 1851 roku i zaczęto w nim odprawiać pierwsze nabożeństwa. Dalszy bieg inwestycji przerwał wybuch epidemii cholery. Jej ofiarami padło 215 członków wspólnoty, w tym i pastor Posselt.
Od 1852 roku budowę kościoła kontynuował pastor Karl Ludwig Teichmann. Prawdopodobnie niektóre prace trwały do roku 1857.
Trzydzieści osiem lat posługi pastora Tiechmanna w Turku przyniosło nie tylko dokończenie świątyni, ale także budowę reprezentacyjnej siedziby parafii, pastorówki i szkoły ewangelickiej. Choć budynek spłonął w 1880 roku, to został szybko odbudowany w obecnej formie.
W końcu XIX wieku, gdy pastorem był Karl Schroeter, podjęto decyzję o wzniesieniu wieży kościoła.
Można przypuszczać, że powstało wówczas również neogotyckie murowane ogrodzenie od strony ulicy.
Od 1913 roku pastorem turkowskiego zboru był Leon Johann Sachs, wieloletni opiekun życia parafialnego, zasłużony dla miasta społecznik, członek Komitetu Obywatelskiego, współorganizator i nauczyciel gimnazjum.
W 1914 roku, gdy zbliżało się 400-lecie rozpoczęcia reformacji, parafia postanowiła dokonać rozbudowy kościoła. Projekt budowy nowej wieży i przebudowy wnętrza sporządziła łódzka firma "Wende und Klause". Wybuch I wojny światowej zniweczył plany. Zubożona wspólnota dopiero w 1926 roku otrzymała nowe dzwony dla kościoła, w miejsce zrabowanych w czasie wojny przez Niemców.
Jedną z ważniejszych inicjatyw pastora Leona Sachsa było wzniesienie w Turku przytułku dla starców.
Już w 1917 roku przytułek powstał w wynajętym lokalu.
Przy pomocy lokalnych władz, starostwa, pożyczki oraz datków liczącej wówczas 3000 wiernych wpólnoty w roku 1928 powstał budynek przytułku. Po II wojnie światowej został parafii odebrany.
Po wybuchu wojny i zajęciu miasta przez hitlerowców postor Sachs - po odmowie podpisania Volkslisty - został pozbawiony urzędu i wyrzucony wraz z rodziną z plebani. Już pod koniec działań wojennych wywieziono również część archiwum parafialnego, m.in. kroniki i księgi metrykalne. Znacznie zmniejszyła się też sama wspólnota, część pozostałych ewangelików musiała po 1945 roku wyemigrować z kraju.
Po 1945 roku pastor Sachs powrócił na plebanię jednak choroba nie pozwoliła mu aktywnie wypełniać swoich obowiązków, które przejeły żona Zofia i córka Maria.
Leon Johann Sachs zmarł w 1947 roku. W 1991 roku Rada Miejska Turku przyznała mu honorowe obywatelstwo miasta Turku.
W latach 1951 - 1977 pastorem był Jerzy Sachs, syn Leona.
W latach 1984 - 2011 opiekunem parafii ewangelicko - augsburskiej w Turku był Andrzej Mendrok,
którego od początku 2012 roku zastąpił ksiądz Waldemar Wunsz.
Obecnie świątynia ewangelicka, poddana w 1984 roku kapitalnemu remontowi, jest najstarszą budowlą sfery sacrum w Turku - wciąż użytkowaną i utrzymywaną przez wspólnotę ewangelicką.
Opracował Walrom.